Γιατί κύριε Φρόυντ.
Καθώς άνοιξα το ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο διάκρινα ένα μήνυμα που μου έκανε εντύπωση. Το όνομα του αποστολέα ήταν γνωστό μα δεν το περίμενα. Κατακαλόκαιρο ήταν, αρχές Αυγούστου.
Το άνοιξα και άρχισα να διαβάζω. Ήταν «πολυσέλιδο». Ένα εκτενές «γράμμα». Όταν τελείωσα το διάβασμα είχα μια αίσθηση ικανοποίησης και χαράς Με καλούσαν σε μια ωραία γιορτή και θα έκανα ένα ευχάριστο ταξίδι που μόλις πρόφταινα.
Παραθερίζαμε με μια καλή συντροφιά φίλων μου στη νέα Χιλή Αλεξανδρούπολης.
«Καλή μου φίλη και συνάδελφε Εριφύλη. Έτσι άρχιζε το «γράμμα».
Εύχομαι να είσαι καλά.
Είμαι η Αθήνα …. η δασκάλα που υπηρετώ στις Φέρες του Έβρου.
Αφορμή αυτών που σου γράφω στάθηκαν τα λόγια ,που μας είπε κατά την τελετή αποφοίτησή μας από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα, του πανεπιστημίου πριν δυο χρόνια ένας καθηγητής μας:
-Πιστεύω, είπε τότε, ότι όλοι οι άνθρωποι αλλά προ παντός οι εκπαιδευτικοί για να λάμπουν, πρέπει να ξεσκουριάζουν τη μόρφωσή τους, κάνοντας σεργιάνια, που και που, στα μουσεία στα θέατρα και στα συνέδρια!.
Τούτη η συμβουλή του ήταν η αιτία να γίνει το ταξίδι που μου στάθηκε διπλά ωφέλιμο, γιατί έγινε η αφορμή να γνωρίσω καλύτερα το πνεύμα της αρχαίας Ελλάδας και να αλλάξει και η προσωπική μου ζωή, από μια καλή συγκυρία.
Αν έχεις λίγο χρόνο και υπομονή θα ήθελα να σου περιγράψω την πρώτη μου εμπειρία από το συνέδριο αλλά και τη συνέχεια μιας τυχαίας συνάντησης που τα άλλαξε όλα και θα καταλήξει σε μια γιορτή που θα ήθελα να είσαι κοντά μου.
Αλλά ας πιάσω το νήμα από την αρχή.
Λίγες μέρες μετά το Πάσχα που μας πέρασε είχα πάει στο Κολυμπάρι της Κρήτης, για να παρακολουθήσω ένα παιδαγωγικό συνέδριο, στο θαυμάσιο κέντρο που διαθέτει, η Ορθόδοξος Ακαδημία της ημιαυτόνομης εκκλησίας της Κρήτης.
Έμεινα με τις καλύτερες εντυπώσεις και για το θέμα του συνεδρίου και για το περιβάλλον της Ορθοδόξου ακαδημίας που είναι εντυπωσιακό και σε εμπνέει.
Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης είναι ένα πρότυπο κοινωφελές ίδρυμα, αφού εμπνέεται από την πλατωνική παράδοση του συν-φιλοσοφείν, που στην πράξη σημαίνει ότι όταν οι άνθρωποι συζητούν ή συν-σκέπτονται με σκοπό να βρουν το σωστό, την αλήθεια, πρέπει να πιστεύουν ότι τα δύο μυαλά σκέπτονται καλύτερα από το ένα!
Προϋπόθεση πρώτη ,βέβαια, στον τρόπο αυτό του συν-σκέπτεστε είναι να είσαι κάτω από την προστατευτική ασπίδα του «ένα γνωρίζω ότι με την ακρίβεια που θέλει η αλήθεια. τίποτα δεν γνωρίζω»
Προϋπόθεση δεύτερη, επίσης σημαντική, στον τρόπο αυτό σύσκεψης, είναι να έχουν οι συν-συζητητές αρωγό τους τη συμπάθεια που πρέπει να δείχνει ο ένας στα λάθη του άλλου και τον έπαινο που πρέπει να δίνει ο ένας στην σωστή γνώμη του άλλου.
Είναι οι βασικές παιδαγωγικές βάσεις για να προοδεύει η σκέψη και να προάγεται η συζήτηση.
Εκεί, λοιπόν, στο συνέδριο κάτω από αυτό το πνεύμα, παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν πολλά θέματα που είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για όλους μας, αλλά το θέμα της εισήγησης που μου έκανε περισσότερο εντύπωση και συζητήθηκε πολύ ήταν αυτό που αφορούσε απόψεις του Freud και του Πλάτωνα, Συγκεκριμένα το θέμα έλεγε :
«Μήπως ο Freud διάβαζε Πλάτωνα, και δεν το είπε;»
Πάνω κάτω ο εισηγητής είπε τα ακόλουθα:
-Παρακαλώ αγαπητοί σύνεδροι (σ.σ. και εσύ αγαπητέ αναγνώστη) να δώσετε προσοχή στις δυο απόψεις του Freud και του Πλάτωνα που παρουσιάζονται εδώ και περιγράφουν τον τρόπο που σκεπτόμαστε και ενεργούμε στη ζωή μας και εξηγούν την συμπεριφορά του ανθρώπου.
Θα διαπιστώσετε ότι είναι ταυτόσημες, σαν να αντέγραψε ο ένας τον άλλον. .
Σας επισημαίνουμε μόνο, για χάρη της δίκαιης κρίσης, ότι ο Πλάτωνας τα δίδαξε ,τα είπε και τα έγραψε 2300, περίπου ,χρόνια νωρίτερα από τον Φρόιντ.
Λίγο χαμηλόφωνα ψιθύρισε.
-«Είπαν τα πάντα οι δικοί μας, τότε που μιλούσαν (αυτοί) και μας άκουγαν (οι άλλοι)» !!
Χειροκρότησαν μερικοί και ο ομιλητής συνέχισε.
-Ο Freud αναφορικά µε τον τρόπο που διαμορφώνεται η συμπεριφορά μας διατύπωσε την άποψη ότι αυτή σχετίζεται µε τα ανθρώπινα ένστικτα και τον τρόπο που ο άνθρωπος ικανοποιεί τις ανάγκες του.
Ο άνθρωπος, άλλες ανάγκες του, μπορεί και πρέπει, να τις ικανοποιεί και άλλες ανάγκες του, που δεν είναι ηθικά σωστές προσπαθεί να μην τις ικανοποιεί.
Προσπαθεί πάντα να μάθει τους κοινωνικούς και ηθικούς κανόνες μέσα στους οποίους θα κινηθεί για να γνωρίζει ποιοι του επιτρέπουν ή ποιοι του απαγορεύουν να ικανοποιεί αυτό που θέλει, δηλαδή τις ανάγκες του.
Ο Freud, πιστεύει ότι την ανθρώπινη προσωπικότητα την διακρίνουν τρία μέρη:
Πρώτο. Το ένστικτο, (το ασυνείδητο θέλω), που περιέχει τα αρχέγονα ένστικτα, τις φυσικές ανάγκες κάθε οργανισμού (έτσι όπως τις εκδηλώνει και κάθε ζώο) και προσπαθεί να τις ικανοποιήσει. Το ασυνείδητο θέλω το ονομάζει, ο Freud, «id» -εκείνο- και εννοεί το ανεπεξέργαστο, από τη λογική, «θέλω» κάθε ανθρωπίνου οργανισμού. (θέλω ότι και κάθε ζώο).
Δεύτερο. «Το υπερεγώ», (πόσο άξιος θέλω να είμαι, να φαίνομαι) που περιέχει όλες τις αξίες που θέλει να παρουσιάζει ο άνθρωπος και που μπορεί, αυτές οι αξίες, να είναι: κοινωνικές αξίες, πολιτιστικές αξίες, ακαδημαϊκές αξίες, θρησκευτικές αξίες ή όποια άλλη αξία θεωρεί σημαντική. (θέλω ό,τι θα με κάνει αξιέπαινο σε μια κοινωνία αξιόλογων ανθρώπων)
Όλες αυτές τις αξίες τις πιστεύει ο άνθρωπος και θέλει να τις υπηρετεί με συνέπεια, γιατί νομίζει ότι αυτές τον προσδιορίζουν και καθορίζουν το στίγμα της μοναδικής προσωπικότητάς του.
Αυτό το υπερεγώ, συνεχώς μεταβάλλεται κάτω από την ισχυρή επίδραση της γνώσης και των εμπειριών της ζωής μας μέσα στην κοινωνία.
Τρίτο. «Το Εγώ», (πόσο άξιος πραγματικά είμαι) που εμπεριέχει όλη τη γνώση και την ικανότητα που έχει ο άνθρωπος για να εφαρμόσει στην πράξη τη συμπεριφορά, που θα τον βοηθήσει να διατηρήσει την εικόνα του υπερεγώ του ,που θέλει να δείχνει στην κοινωνία.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο άνθρωπος προσπαθεί να ισορροπήσει με επιτυχία, αφενός με την ικανοποίηση των αναγκών του, αφετέρου η ικανοποίηση αυτή των αναγκών του να γίνει με κόσμιο τρόπο, με βάση, δηλαδή, τα κριτήρια διαγωγής που γνωρίζει και θέλει να τηρεί.
Αυτό το πετυχαίνει ο άνθρωπος όταν εφαρμόζει στην πράξη τις κατάλληλες κοινωνικές δεξιότητες και τις συμπεριφορές στην προσπάθεια να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Έτσι δεν έρχεται σε σύγκρουση με τις αξίες που πιστεύει και δεν εκθέτει το υπερεγώ του.
Επιγραμματικά θα λέγαμε ότι το ασυνείδητο, που περιέχει τα αρχέγονα ένστικτα, υπαγορεύει το τι θέλω. (πρωτόγονο θέλω).
Το «Υπερεγώ» καθορίζει τη συνείδηση και περιορίζει αυτό που υπαγορεύει το ασυνείδητο, από το τι θέλω, σε τι πρέπει να θέλω (κόσμια θέλω).
Το εγώ που περιέχει το λειτουργικό μέρος της συμπεριφοράς μας και καθορίζει το τι «μπορώ» να κάνω με τα «θέλω» και τα «πρέπει». (πόσο μπορώ να εφαρμόσω στη ζωή τα ευγενή πρέπει παραμερίζοντας τα πρωτόγονα θέλω)
Αυτά λέει ο Freud, αγαπητοί ακροατές, αλλά όποιος έχει διαβάσει το Φαίδρο του Πλάτωνα, θα θυμηθεί ότι τούτο το τριμερές σχήμα του Freud δεν είναι πρωτότυπο. Το συναντά κανείς, αν διαβάσει λίγο προσεκτικά, τον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
Εκεί ο Σωκράτης συμβουλεύει ένα νεαρό, τον Φαίδρο, να ζει με μέτρο, λέγοντάς του να κατευθύνει τα ένστικτα και τις ανάγκες του, σύμφωνα με την ευνόητη και κόσμια συμπεριφορά.
Ο Πλάτωνας συμβολίζει την ανθρώπινη ύπαρξη με ένα άρμα που το σέρνουν δυο διαφορετικά άλογα (ένα μαύρο με πρωτόγονη συμπεριφορά και ένα άσπρο με κόσμια συμπεριφορά) και το κυβερνά ένας ηνίοχος με τη λογική του.
Ο λόγος του Πλάτωνα απλός, ευθύς, κατανοητός, όπως είναι ο πραγματικά σοφός λόγος. «Σοφόν το σαφές» κατά τον αρχαιοελληνικό λόγο.
Με παραδείγματα κατανοητά και συμβολισμούς καθαρούς και συγκεκριμένους, όπως: με το άσπρο άλογο. συμβολίζει τα ευγενή πρέπει του ανθρώπου, με το μαύρο άλογο συμβολίζει τα πρωτόγονα θέλω του ανθρώπου, με ηνίοχο συμβολίζει την λογική του ανθρώπου. Ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί πιο κατανοητά σύμβολα από τα ασαφή εγώ, υπερεγώ και εκείνο του Freud.
Αν θέλαμε να κάνουμε ένα παραλληλισμό θα λέγαμε ότι:
Αυτό που ονομάζει ο Freud «Εγώ» (τι μπορώ να κάνω) ο Πλάτωνας το ονομάζει «Λογική» (τι μπορώ να κάνω) και το συμβολίζει µε τον ηνίοχο, αυτόν που κρατάει τα ηνία και κυβερνά.
Αυτό που ονομάζει ο Freud «Υπερεγώ», (τι πρέπει να θέλω) ο Πλάτωνας το ονομάζει «Ηθική», (τι πρέπει να θέλω) και το συμβολίζει µε άσπρο άλογο που αγαπά τον κόσμιο τρόπο ζωής, τον κόσμο της τιμής και της σωφροσύνης.
Αυτό που ονομάζει ο Freud «id» -εκείνο, το ένστικτο, ή ασυνείδητο, (το πρωτόγονο θέλω) ο Πλάτωνας το ονομάζει «Θυμικό», (το πρωτόγονο θέλω) και το συμβολίζει µε μαύρο άλογο, που έχει την αρχέτυπη ακολασία, αλαζονεία και αυθάδεια.
Βασικός στόχος του αναβάτη κατά τον Πλάτωνα (του Εγώ του Freud) είναι η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ ενστίκτων (θέλω) και ηθικών κωδίκων (πρέπει).
Η ικανότητα να πετύχουμε σωστή συμπεριφορά εξαρτάται:
1ον) Από το πόσο όμορφο είναι το άσπρο άλογο μας, λέει ο Πλάτωνας το υπερεγώ λέει ο Freud ( που καθορίζει την ωραία πορεία στη ζωής μας, το τι πρέπει να θέλω στη ζωή).
2ον) Από το πόσο άτακτο, κακό, και εγωιστικό είναι το μαύρο άλογο μας λέει ο Πλάτωνας το ένστικτο λέει ο Freud (που αναστατώνει με τα πρωτόγονα θέλω του και χαλάει την ωραία πορεία).
3ον) Από την ηθική συμπεριφορά μας τον Ηνίοχο μας λέει ο Πλάτωνας το εγώ λέει ο Freud (που δείχνει πόσο ικανοί είμαστε, πόσο μπορούμε, να εφαρμόσουμε τα ωραία πρέπει και να βαδίσουμε την ωραία πορεία της ζωής μας που θέλουμε).
ΙΙΙ Ισορροπημένος άνθρωπος είναι αυτός που αφού δαμάσει τα πρωτόγονα «θέλω», γνωρίσει να διαλέγει τα ευπρεπή «θέλω», τα ωραία πρέπει και μπορεί να τα κάνει πράξη.
Το τριμερές σχήμα του Πλάτωνα είναι πιο σαφές και συμβολικό σε σχέση µε τις έννοιες «εκείνο», «εγώ» και «υπερεγώ» του Freud
Τελειώνοντας είπε: Ο Πλάτωνας σαν μαθητής του Σωκράτη προσπαθεί να μιλήσει απλά, κατανοητά με διαλόγους ,κυρίως, γι αυτό και διαφωνούσε με αυτούς που χρησιμοποιούν περίτεχνο λόγο για εντυπωσιασμό και μακριούς ασαφείς μονολόγους, τους σοφιστές κυρίως.
Σας Ευχαριστώ!
Ερωτήσεις τώρα παρακαλώ.
Το θέμα της εισήγησης άρεσε και φάνηκε από τις πολλές ερωτήσεις που ακολούθησαν.
Στην αρχή κανένας δεν έπαιρνε την πρωτοβουλία να κάνει ερώτηση. Μετά από παρότρυνση του ομιλητή κάποιος, από τα πρώτα καθίσματα, ρώτησε.
-Θα μπορούσατε να μας πείτε σε τι διαφέρουν οι σοφοί από τους
σοφιστές.
-Στις προθέσεις είπε
-Δηλαδή;
-Οι σοφοί προσπαθούν με λογική και με εντιμότητα. να βρουν την αλήθεια ή την ψάχνουν. Οι σοφιστές αδιαφορούν για τη λογική και την εντιμότητα και προσπαθούν να περιγράψουν την αλήθεια που νομίζουν ότι γνωρίζουν ή που τους εξυπηρετεί. Η βασική διαφορά είναι στην αντίληψη για την αλήθεια και στην επιλογή λογικών επιχειρημάτων. Οι πρώτοι θέλουν να φέρονται σαν σοφοί, οι δεύτεροι θέλουν να φαίνονται σαν σοφοί
-Έχουν έπαρση οι σοφιστές, ρώτησε κάποιος;
-Ας θυμηθούμε πόσο σεμνός είναι ο λόγος του Σωκράτη ,αν και έχει πικρή ειρωνεία, όταν λέει στην «απολογία» του ότι: «Η δική μου σοφία είναι ανθρώπινη ενώ των σοφιστών (εκείνων που θέλουν να φαίνονται σοφοί) ανώτερη της ανθρώπινης, που πάει να πει ότι: εγώ προσπαθώ να υποτάξω τη σοφία στη λογική, αφού προσπαθώ να βρω τις απλές λέξεις ώστε να γίνεται κατανοητός ο λόγος μου, ενώ οι σοφιστές προσπαθούν να βρουν τις περίτεχνες και ασαφείς λέξεις ώστε να γίνεται ακατανόητος ο λόγος τους και να φαντάζει σοφός. Εγώ, ήθελε να πει ο Σωκράτης, υποτάσσω την γλώσσα μου στο νου, ενώ αυτοί υποτάσσουν το νου στη γλώσσα».
-Τι σημαίνει το «υποτάσσω την γλώσσα μου στο νου; Ξαναρώτησε ο ίδιος ακροατής»
–Ο σοφός λέει: « Εν αρχή ην (είναι) η σοφία» (η αλήθεια), Τα λόγια (η ευφράδεια) είναι η περιγραφή της.. Ο σοφός απευθύνονται στη λογική ,στο νου των ανθρώπων!
– Ο σοφιστής λέει: «Εν αρχή ην (είναι) ο λόγος» τα λόγια (η ευφράδεια). Η σοφία (η αλήθεια) μπορεί και να αγνοηθεί, κατά τους Σοφιστές. Οι Σοφιστές απευθύνονται στις καρδιές, στα συναισθήματα, των ανθρώπων.
-Οι σοφιστές συνεγείρουν περισσότερο και γίνονται πιο πιστευτοί, ξαναρώτησε με απορία, άλλος ακροατής;
-Βεβαίως! Τα λόγια των σοφιστών συνεγείρουν τα συναισθήματα δεν λένε πάντα την αλήθεια και τα λόγια που δεν υπηρετούν την αλήθεια
οι άνθρωποι θέλουν και μπορούν να τα στολίζουν και να τα φτιασιδώνουν για να φαντάζουν ωραία. Γι αυτό πολύ εύκολα και πολύ συχνά τα χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, όταν θέλουν να γοητεύσουν με τα λόγια και να κατακτήσουν τα συναισθήματα των ανθρώπων.
Όταν κατακτηθούν τα συναισθήματα μας τότε τα λόγια ( τον λόγο ) τα θεωρούμε αληθινά επειδή τα «αγαπήσαμε».
-Τα λόγια των σοφών ,από το άλλο μέρος, προσπαθούν να συνεγείρουν τη λογική. Πρέπει να λένε πάντα την αλήθεια και τα λόγια που υπηρετούν την αλήθεια δεν πρέπει να στολίζονται και ούτε να φτιασιδώνονται για να φαντάζουν ωραία, γιατί θα βάλουν σε δεύτερο ρόλο την αλήθεια που περιγράφουν. Γι αυτό τα φανταχτερά λόγια τα χρησιμοποιούν οι επιστήμονες σπάνια,-γιατί η αλήθεια για να περιγραφεί θέλει καθαρό και απλό λόγο και τον λόγο αυτό τον χρησιμοποιούν οι άνθρωποι όταν θέλουν να κατακτήσουν την λογική των ανθρώπων..
Όταν κατακτηθεί η λογική μας, τότε, τα λόγια, (τον λόγο), τα αγαπάμε επειδή τα θεωρούμε «αληθινά».
-Ένα παράδειγμα με λόγο σοφού και λόγο σοφιστή θα μπορούσατε να μας πείτε, για να δούμε την διαφορά; ρώτησε κάποιος;
-Η διαφορά δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί γιατί πρέπει να ελέγξουμε τις προθέσεις του συγγραφέα. Υπάρχουν πολλοί εξαιρετικοί συγγράφεις σοφιστές που έχουν καλές προθέσεις. Δεν λένε την αλήθεια αλλά δεν παραπλανούν με ψέματα. Λένε εικασίες που καλλιεργούν τα συναισθήματα των ανθρώπων και τους κάνουν καλύτερους. Ωστόσο, θα προσπαθήσω, κάπως πρόχειρα, να βρω ένα παράδειγμα .
-Ευχαριστούμε, είπε κάποιος ακροατής, ας είναι και πρόχειρα.
-Μπορείτε να μου πείτε, παρακαλώ, τον αστερισμό που…… ανήκετε, ρώτησε τον ερωτώντα ο ομιλητής;
-Ανήκω στον αστερισμό του τοξότη είπε δειλά ο ακροατής και γέλασε από αμηχανία αλλά και με εμφανή απορία.
-Ωραία!» είπε , «άνοιξτε» τώρα το εξελιγμένο κινητό τηλέφωνό σας και στο διαδίκτυο αναζητήστε και διαβάστε για τον αστερισμό του τοξότη, ένα κείμενο που έχει γράψει ένας «αστρονόμος» και ένα κείμενο που έχει γράψει ένας «αστρολόγος». Θα δείτε την διαφορά.»
-Δηλαδή;
-Το πρώτο θα λέει λόγο με αλήθειες, το δεύτερο θα λέει λογο με αοριστίες, ασάφειες και υπερβολές για να αρέσει. Το πρώτο το θεωρούμε αληθινό και για αυτό μας αρέσει, το δεύτερο επειδή μας αρέσει το θεωρούμε αληθινό.
-Το δεύτερο είναι σοφιστεία;
-Κάθε κείμενο που λέει μια αναπόδεικτη εικασία με στόχο να παραπλανήσει από πρόθεση ή από πλάνη ή από άγνοια δεν περιέχει σοφία αλλά …. σοφιστεία.
Ένας άλλος ακροατής άλλαξε θέμα και ρώτησε:
-Γιατί δεν κάνει ο Φρουντ στο έργο του, αναφορά στον Πλάτωνα;
Ο εισηγητής του απάντησε.:
-«Κι εγώ διερωτώμαι»! Ίσως να είναι σύμπτωση απόψεων δύο σοφών-«Τριγωνικότητα των ιδεών» λέγεται αυτό-. Ίσως και να το αποσιώπησε ο Φρόιντ-κακώς βέβαια-!
-Οπότε; Ρώτησε κάποιος, τι ισχύει από τα δύο;
-Ή εγώ αδικώ τον Φρόιντ, είπε ο ομιλητής, αν επινόησε ο Φρόιντ όσα λέει, χωρίς να έχει διαβάσει τον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
-‘Η………
-Ή, Ίσως, τι να πω, ο Φρόιντ αδικεί τον Πλάτωνα, αν όσα λέει, τα λέει, ενώ έχει διαβάσει τον Φαίδρο του Πλάτωνα, χωρίς να το αναφέρει.
-Μα τέτοια σύμπτωση; Ρώτησε κάποιος με εμφανή δυσπιστία!!
………………..
Άλλη ερώτηση παρακαλώ:
-Τότε κάποιος ρώτησε. Ο Φαίδρος του Πλάτωνα έχει ερωτικό ή παιδαγωγικό περιεχόμενο;
Ο εισηγητής μετά από μικρή παύση απάντησε:
-Βαθειά ερωτικό κατά το γράμμα του κειμένου, αλλά και βαθειά παιδαγωγικό κατά το πνεύμα του.
Αγαπητοί μου, συνέχισε ο ομιλητής, θα μιλήσω και εγώ σαν σοφιστής, για να παινέψω τον Πλάτωνα. Σίγουρα κάποιος γνωστός θεός θα κρόταγε το χέρι του Πλάτωνα όταν έγραφε το Φαίδρο. Μα το θέμα είναι ποιος; Η Αθήνα ή η Αφροδίτη;.
-Δηλαδή;
– Θεωρώ ότι ο Πλάτωνας με την βοήθεια της Αθηνάς, παιδαγωγεί τον Έρωτα της Αφροδίτης και γέλασε…
Άλλος ακροατής ρώτησε:
- -Ο Freud είναι ψυχολόγος, ο Πλάτωνας παιδαγωγός. Εδώ φαίνεται να ταυτίζονται. Πως ερμηνεύετε αυτή τη σύμπτωση;
Απάντηση εισηγητή:
-Η επιστήμη είναι ενιαία. Την χωρίσαμε για να την σπουδάσουμε καλύτερα. Το έργο του Πλάτωνα έχει μεγάλο επιστημονικό εύρος. Ο Πλάτωνας δεν έγραψε άμεσα παιδαγωγικό έργο, αλλά έμμεσα όλα του τα έργα -η επιστήμη που υπηρετεί- είναι εφαρμοσμένη παιδαγωγική
Τότε ρώτησα κι εγώ λίγο δειλά!
-Είπατε, ότι ο σοφός άνθρωπος προτάσσει στο λόγο του την αλήθεια με αποδείξεις λογικές ή με λογικές εικασίες, με πολλές επιφυλάξεις, χωρίς βεβαιότητες. Δηλαδή, σοφός είναι όποιος έχει στόχο με λόγια ή έργα να δείξει την «λάμψη» της αλήθειας. Αντίθετα ο σοφιστής προτάσσει στο λόγο του τον εαυτό του και με στόμφο, με προσεκτικό διάλεγμα γοητευτικών λέξεων, και ασαφών υπαινιγμών εντυπωσιάζει τον ακροατή. Κάνει επίδειξη της σοφίας του
-Ακριβώς, αγαπητή μου κυρία, όπως τα είπατε. Οι άνθρωποι, εντυπωσιάζονται από τις ασαφείς έννοιες, των σοφιστών γιατί πιστεύουν ότι δεν είναι δυνατόν να ομιλεί κάποιος με τέτοιο στόμφο, λεξιλόγιο και βεβαιότητα, χωρίς να έχει ξεκάθαρη εικόνα των λεγομένων του.
Το ακροατήριο χειροκρότησε.
-Μα είπατε ότι υπάρχουν και αξιόλογοι σοφιστές, ξαναρώτησα;
– Παρά πολλοί σοφιστές είναι αξιόλογοι όταν ο λόγος τους έχει στοχασμό και προσπαθεί να ωθήσει τα συναισθήματα των ανθρώπων και τις σκέψεις σε κατευθύνσεις ηθικές και δεν ψεύδονται από πρόθεση. Αυτή είναι η διαφορά του σοφού από το σοφιστή, η πρόθεση.
Το είδατε στο λογο του επιστήμονα αστρονόμου και του αερολόγου αστρολόγου
-Τότε μας διέκοψε ο προεδρεύων, του συνεδρίου λέγοντας ότι έχουμε παραβιάσει λίγο το χρόνο της ομιλίας μας.
Έτσι τελείωσε στο σημείο αυτό η εισήγηση που με εντυπωσίασε.
Παρακολούθησα και άλλες εισηγήσεις που με γέμισαν με ωραίους προβληματισμούς και ενθουσιασμό. Ένοιωσα κάτι να αλλάζει μέσα μου και να καταλαβαίνω τι σημαίνει ξεσκούριασμα του νου. Όλα μέσα μου άρχισαν να λάμπουν ήθελα να κάνω κάτι και εγώ για τους μαθητές μου, να τους στείλω από την Κρήτη ένα μήνυμα με ευχές για να αγαπήσουν ότι μας κάνει καλύτερους: «Τους δασκάλους και τα σχολεία». Για τούτο όταν τελείωσε το συνέδριο πήγα στο κυλικείο της ακαδημίας και αγόρασα 25 κάρτες, με την εντυπωσιακή φωτογραφία της Ακαδημίας που βρίσκεται στο Κολυμπαρι. Όλες ίδιες, 25 κάρτες, όσα και τα παιδιά της τάξης μου. Έγραψα επάνω στην κάθε μια κάρτα: «Εύχομαι, καλέ μου μαθητή, να σε δω κάποτε προσκυνητή σε τούτο το εξωκλήσι της γνώσης ».
Τις έβαλα σε 25 φακέλους και το ίδιο απόγευμα τις ταχυδρόμησα. Ήθελα επίσημα με αυτό τον τρόπο να πάρουν από το ταχυδρομείο ένα μήνυμα. Πού ξέρεις, σκέφτηκα, κάποιος από τους μικρούς μου μαθητές να ονειρευτεί!! Έτσι δεν αρχίζουν τα όνειρα των ανθρώπων ,όταν τους προκαλέσουμε μια μεγάλη συγκίνηση!
Τώρα, βέβαια, που τελείωσα με τις εντυπώσεις μου από το συνέδριο θέλω να σας μιλήσω για μια σημαντική συνάντηση που είχα και άλλαξε όλη τη ζωή μου, αλλά δεν ξέρω πώς να αρχίσω για να ομορφύνει η περιγραφή μου.
Λοιπόν την Κυριακή του Θωμά, όταν τελείωσε το συνέδριο, επέστρεφα από το Κολυμπάρι της Κρήτης, στις Φερές του Έβρου που υπηρετώ, όπως σας είπα, σαν δασκάλα.
Η πτήση Χανιά -Αλεξανδρούπολη είχε μικρή καθυστέρηση και καθώς περίμενα στην αίθουσα αναμονής, κοίταζα αφηρημένη το όνομα μου που ήταν γραμμένο με μεγάλα κεφαλαία γράμματα στην ετικέτα της βαλίτσας μου «ΑΘΗΝΑ-ΦΕΡΕΣ »και ο νους μου γύρισε στην ορθόδοξη ακαδημία.
Γιατί τάχα την εμπνέει ο πλατωνικός λόγος και όχι το πρωτότυπο που είναι ο Σωκρατικός λόγος; Σκέφτηκα. Ίσως έχουν δίκιο. Την τεχνική της διαλεκτικής μεθόδου, της τεχνικής, δηλαδή, εκμαίευσης λογικής γνώμης με τον διάλογο πρώτος, βέβαια, την χρησιμοποίησε ο Σωκράτης, αλλά ο Πλάτωνας την εκλέπτυνε τεχνικά και παιδαγωγικά με τον γραπτό του λόγο και την δίδαξε στη σχολή του που πήρε το όνομα «Ακαδημία πλάτωνα.»
Έτσι έδειξε τις αρετές της μαιευτικής μεθόδου που, ενδεχομένως, χρησιμοποιούσε με μη παιδαγωγικό τρόπο ο Σωκράτης, αφού έκανε πολλούς εχθρούς με τις έντονες συζητήσεις του.
Δεν αρκεί στον καλό δάσκαλο να αποδείξει στους συνομιλητές του το σωστό, αλλά πρέπει να φροντίζει να είναι φιλικός μαζί τους για να θέλουν να τον ακούν.
Η μαιευτική μέθοδος του ιδιόρρυθμου και εριστικού Σωκράτη, στα χέρια του Πλάτωνα πλουτίζεται με παιδαγωγικές αρετές όπως: επιείκεια στο λάθος, ενθάρρυνση του συνομιλητή, έπαινο του συνομιλητή; Η έμφαση από τον Πλάτωνα δίνεται στον συνομιλητή και όχι στην σοφία του δασκάλου. Η έμφαση από τον Σωκράτη δίνεται στην σοφία του δασκάλου και όχι στον συνομιλητή. Ο σοφός Πλάτωνας δίδασκε με σοφία, ο σοφός Σωκράτης δίδασκε τη σοφία. Ο Πλάτωνας έκανε οικουμενική την μαιευτική του δασκάλου του, όπως ο Παύλος την αγάπη. του δικού του δασκάλου. Αυτές οι ομοιότητες ίσως ήταν η αφορμή αργότερα οι χριστιανοί να …..
Ξαφνικά ακούστηκε μια πολύ δυνατή φωνή.
-Μη μου πεις πως είσαι η Αθηνά!
Το είπε τόσο δυνατά που όλοι γύρισαν προς το μέρος μου.
-Ξαφνιάστηκα! Σταμάτησα τις σκέψεις μου και γύρισα να δω, με έκπληξη αλλά και απορία, κοκκινίζοντας ελαφρά, ποιος με φώναξε! .
Μη μου πεις πως είσαι ο…., είπα!
Ναι, μου είπε! και αγκαλιαστήκαμε.
Ήταν ένας παλιός συμμαθητής μου, Ερμή τον έλεγαν και είχα να τον δω είκοσι τόσα, περίπου, χρόνια. Φορούσε στολή αξιωματικού, αυτός και η παρέα του, μία γυναίκα και τρεις άντρες.
Αυτοί πήγαιναν Αθήνα, εγώ Αλεξανδρούπολη.
Δεν θα σας περιγράψω τη χαρά μου και τις πολλές ερωτήσεις για το σκοπό του ταξιδιού μας. Ούτε για τις πολλές αναμνήσεις που φρεσκάραμε, για να μην σας κουράσω.
Θα πω μόνο για μια μακέτα ,που είχαμε κατασκευάσει και μου τη θύμισε.
Τη μακέτα την φτιάξαμε, τότε, στο σχολείο, ο Ερμής, η συμμαθήτριά μας Αγνοδίκη και εγώ για ένα διαγωνισμό.
Συγκεκριμένα ο δήμαρχος Φερών οργάνωσε ένα διαγωνισμό για να βραβεύσει την ωραιότερη μακέτα μιας πλατείας όπως την φαντάζονταν τα παιδιά .
Η δική μας μακέτα πήρε το πρώτο βραβείο και τοποθετήθηκε σε ειδική αίθουσα του Δημαρχείο.
Στη μακέτα είχαμε αποτυπώσει μια μεγάλη πλατεία με τα κύρια δημόσια κτίρια, όπως ακριβώς την φανταζόμαστε. Να μερικές λεπτομέρειες:
Ήταν μια ,ακριβώς- ακριβώς, ολοστρόγγυλη και τεράστια πλατεία με εμβαδόν 7850 τετραγωνικών μέτρων!
(Θυμήσου αναγνώστη το ολοστρόγγυλη και το εμβαδόν της πλατείας 7850 τετραγωνικών μέτρων)
Στο κέντρο της πλατείας τοποθετήσαμε το μνημείο του Κομνηνού, που είχε καταγωγή από τη Θράκη, με το πρόσωπο του στραμμένο κατά το Δημαρχείο. Γύρω –γύρω από την πλατεία είχαμε τοποθετήσει τέσσερα σημαντικά κτήρια.
Στο κέντρο της πλατείας το μνημείο του Κομνηνού που έβλεπες ‘όπως είπαμε εμπρός του ακριβώς το Δημαρχείο, στα αριστερά του, ακριβώς, βρισκόταν η εκκλησία στα δεξιά του ακριβώς το κτήριο της Αστυνομίας και πίσω του , ακριβώς, το Σχολείο!!!!.
Τα τέσσερα κτήρια ακουμπούσαν ακριβώς στην άκρη της ολοστρόγγυλης πλατείας.
Όλα αυτά τα φτιάχναμε σε μια κλίμακα 1 προς 100 ή 1 προς 50 ή 1προς 20, δεν θυμάμαι ακριβώς αλλά δεν έχει, άλλωστε, αυτό καμία σημασία.
Αυτό που έχει πολύ σημασία και ενδιαφέρει είναι το πανύψηλο καμπαναριό της εκκλησία. Το εντυπωσιακό καμπαναριό ήταν τόσο ψηλό, που ο ίσκιος του κάποιες μέρες το πρωί όταν ο ίσκιος του γίνεται διπλάσιος από το ύψος του, τότε ο ίσκιος του καμπαναριού έφτανε ακριβώς στη βάση του βάθρου του μνημείο που ήταν στο κέντρο της πλατείας. Τόσο ψηλό καμπαναριό ήταν!
Κάτω από τη μακέτα είχαμε και μια επιγραφή που έγραφε:
Θεατή σε ρωτάμε;
- Πόσα μέτρα ψηλό είναι το καμπαναριό μας;
- Πιο σημείο του ορίζοντα «βλέπει» εμπρός του ο Κομνηνός;
Κανείς δεν το έχει βρει ακόμη! Εσύ, αγαπητέ αναγνώστη, μήπως μπορείς;
Την μακέτα αυτή την κρατούν ακόνη στο Δημαρχείο και ας άλλαξαν τόσοι δήμαρχοι!
Τι υπολογισμοί, τι απορίες με αυτή τι μακέτα!
Αθηνά μου είπε ο Ερμής θυμάσαι τι είπε ένας δάσκαλος μας τότε.
–«Να βρείτε το ύψος του καμπαναριού, έτσι θα ανεβείτε ψηλά στη ζωή σας.»
Μα είναι τόσο σημαντικό το ύψος του καμπαναριού τον ρωτήσαμε;
Όχι ,είπε, αλλά η προσπάθεια να ψάχνουμε να βρούμε τις λύσεις στα προβλήματα είναι η καλύτερη άσκηση που γυμνάζει τη σκέψη μας.Η πρακτική αριθμητική είναι το ασφαλέστερο μάθημα που οξύνει το νου και μας δίνει τα φτερά για να πετάμε πάνω από τα σύννεφα.»
Όλα αυτά τα ξαναθυμηθήκαμε με νοσταλγία. Ο Ερμής κούνησε το κεφάλι του και μου ψιθύρισε με νόημα: Βλέπεις «δασκάλα» μου πόσο αιώνια διαρκούν μερικές στιγμές.
Μη διδάσκεις μόνο γνώσεις στα παιδιά, θάρρος, τόλμη δίδαξε τα, όπως μας δίδαξαν και εμάς μερικοί από τους δασκάλους μας , αν και δεν προσέχαμε όσο έπρεπε.
Έβγαλε από την τσάντα του ένα ασημένιο πουλί με ανοιχτά φτερά -το σήμα της αεροπορίας – και μου το έδωσε
Πάρε το και μάθε στα παιδιά σου να πετάνε.
Τους φώναξαν ξαφνικά από τα μεγάφωνα να επιβιβαστούν. Τότε με σύστησε βιαστικά στη γυναίκα του και στους άλλους και καθώς έφευγαν με ρώτησε:
Εσύ παντρεύτηκες;
Όχι, του είπα, όσοι μαθαίνουν να πετάνε φεύγουν.
Αυτό το τελευταίο δεν το άκουσε:
Καλύτερα που δεν το άκουσε…………………….
Αναχώρησαν, σε λίγο, αναχώρησα και εγώ.
Σε όλο το ταξίδι έρχονταν και ξανάρχονταν οι ωραίες αναμνήσεις που μου θύμισε ο Ερμής . Προσπάθησα να διώξω τον νου μου από αυτές τις παλιές αναμνήσεις, άλλωστε οι αναμνήσεις ομορφαίνουν τη ζωή μας μόνο όταν είναι φευγαλέες, αν παραμένουν λιμνάζουν σαν βάλτος!
Όταν τέλειωσε το ταξίδι μου, αργά πολύ το βράδυ και μπήκα στο σπίτι, άφησα τα πράγματά στο πάτωμα και κάθισα στο κρεβάτι.
Καλύτερα που δεν το άκουσε, ξανασκέφτηκα……………..
Στο κάτω-κάτω τα όνειρα πρέπει να τα ζεις, δεν τα φυλάς σαν αναμνήσεις
Αθηνούλα, Αθηνούλα, είπα ψιθυριστά στο εαυτό μου: Αισθήματα που δεν ειπώθηκαν είναι σαν να μη γεννήθηκαν ΠΟΤΕ.
Έγειρα να κοιμηθώ.
Ήταν ήδη αργά, αλλά τι με αυτό, πάντα έχει χρόνο η νύκτα να φέρει καινούρια όνειρα!!!!!
Προπάντων, σε ανθρώπους που θέλουν να ονειρευθούν!!!
Σε λίγες μέρες πέρασαν πάνω από τις Φέρες δυο πολεμικά αεροπλάνα Φαντομ, αστραφτερά με δαιμονισμένη ταχύτητα και ήχο κεραυνών. Έμοιαζαν σαν δύο λαγωνικά που γυρίζουν από τα κυνήγια του Αιγαίου. Δεν ξαφνιάστηκα καθόλου. Μου φάνηκαν τόσο οικεία λες και το περίμενα.
Ούτε η πρόσκληση που πήρα σε λίγες μέρες από τον Ερμή και την γυναίκα του με ξάφνιασε, που έλεγε ότι την επόμενη Κυριακή θα έρθουν στην Αλεξανδρούπολη και με καλούσαν να δειπνήσουμε στην λέσχη αξιωματικών.
Διαισθανόμουν ότι θα υπήρχε και τέταρτος στο τραπέζι.
Είναι ασφαλής φίλος ο Ερμής και εγώ γεμάτη προσδοκίες……
Πέρασαν, ήδη, αρκετός καιρός από το δείπνο της Αλεξανδρούπολης!
Έχω τόσα να γράψω! Αλλά πως;
Μπορεί να γράφει το χέρι όταν στο ζητούν και το δίνεις να στο κρατούν;
Και χέρι αν βρεις να γράφει , αφήνει ο έρωτας το νου να βρει τι λέξεις;
Τι φοβερός που είναι ο έρωτας όταν τον καρτεράς και έρχεται!
Τι ωραίος που είναι ο έρωτας, κι ας έχει ….τα επίφοβα φτερά του!
Μα βρήκα τελικά χρόνο και λόγια να γράψω και να στείλω καλέσματα σε όσους αγαπώ. Μα ξέχωρα και πρώτα-πρώτα θα στείλω κάλεσμα σε σένα και στον άνθρωπο που είπε πώς να φεύγει η σκουριά από πάνω μας!! Στο δάσκαλο μας στο πανεπιστήμιο!.
– Καλή μου Φίλη σε καλώ στις 6 Αύγουστο στο Πραγγί του Έβρου, στο χωριό μου.
Θα φορώ ολόλευκα και θα κρατώ μια Γαλάζια (βενετί) ανθοδέσμη!
Με τέτοια φορεσιά θα πάω σε «χορό» που θα γίνει μέσα στην εκκλησία του χωριού.
Το δημαρχείο είναι «μακριά» για να πάνε εκεί οι παραδόσεις μας. Δεν θα άντεχα αν τις άφηνα τόσα μακριά και μόνες στο χωριό !!!
Ξέρω ότι θα χαρείς!!!
Υ.Γ. « Καλή μου φίλη Εριφίλη, τελειώνοντας πρέπει να σου πω πως τώρα που ζω αυτή την ευτυχία της ζωής μου κατάλαβα ποιος κράταγε το χέρι του Πλάτωνα σαν έγραφε το Φαίδρο:
Η Αφροδίτη το κρατούσε στην αρχή και σαν κουράστηκε αυτή το χέρι του το κράτησε η Αθηνά για να μείνει η νοστιμότερη επίγευση στο ωραιότερο ερωτικό έργου του πλάτωνα, αν το… γευτεί κανένας διαβάζοντάς το » ( είναι καθήκον όλων μας να διαβάσουμε το Φαίδρο Εριφύλη μου)
Σε Καρτερώ στο Πραγγί.
Με εκτίμηση και αγάπη Αθηνά.
Εδώ τελείωσε το μήνυμα της.
–
–